Piano Điện có thay thế được piano Cơ không?
Khoảng mười năm trở lại đây công nghệ sản xuất đàn piano kỹ
thuật số phát triển vượt bậc với âm thanh hay, độ nhậy của phím đàn phù hợp với
cảm giác của ngón tay, kết hợp với giá thành phải chăng. Vậy liệu đàn piano kỹ
thuật số có thay thế được đàn piano thông thường không? Để có câu trả lời chính
xác chúng ta hãy cùng nhau so sánh hai loại đàn này.
Piano kỹ thuật số là loại nhạc cụ điện tử có âm thanh gần giống
như âm thanh đàn piano thông thường (dưới đây gọi là “piano dây” hoặc “piano thật”
để dễ phân biệt vì piano kỹ thuật số không có dây). Khác với piano dây, piano kỹ
thuật số không có dây, không có tấm rung âm thanh (sound board) để tạo ra âm
thanh mà tai chúng ta nghe thấy, và hầu hết là không có hệ thống búa gõ (trừ thế
hệ đàn GranTouch của Yamaha sẽ nói đến bên dưới). Thay vào đó là một loạt con
“chip” âm thanh và loa.
Các ưu điểm của piano kỹ thuật số
Piano kỹ thuật số có nhiều tính năng khiến, thoạt nhìn và
nghe thì quả là rất hấp dẫn, khiến nhiều người cho rằng chúng dần dần sẽ thay
thế được đàn piano dây. Những tính năng đó là:
- Chúng có thể tạo
ra các loại âm thanh piano khác nhau, như đại dương cầm (grandpiano), tiểu
dương cầm (upright piano), tiếng piano
trong phòng nhỏ, tiếng piano trong phòng hòa nhạc lớn, tiếng ấm, tiếng trong trẻo,
v.v.;
- Chúng có khả
năng tạo ra các âm thanh của các đàn phím khác như đàn organ, harpsichord,
v.v.;
- Chúng có khả
năng bắt chước âm thanh các nhạc cụ dây như violin, viola, cello, contrabass,
…, các nhạc cụ của bộ hơi như sáo, kèn, v.v., bộ gõ, v.v.;
- Bè nhịp, đệm có
thể tự động đệm cho giai điệu bạn chơi;
- Chúng có thể
thu lại bản trình diễn của bạn;
- Chúng có thể phối
hợp dễ dàng với các thiết bị điện tử khác (MIDI);
- Không bao giờ
phải lên dây;
- Vận chuyển dễ
dàng.
Các nhược điểm của piano kỹ thuật số
Nhược điểm lớn nhất của piano kỹ thuật số là chúng không thể
nào bắt chước y hệt âm sắc và độ nhậy cảm của phím (touch) piano thật. Tuy rằng
công nghệ hiện đại có thể bắt chước khá chính xác từng nốt đàn bằng cách sao lại
các âm thanh phát ra từ các đàn đại dương cầm biểu diễn trứ danh như Steinway
& Sons, Yamaha, Bechstein, v.v., nhưng vẫn không thể nào khiến piano kỹ thuật
số bắt chước được âm sắc của các hợp âm phát ra từ piano dây với các hòa thanh
rất phức tạp và độ cộng hưởng sâu rộng vang từ tấm rung âm thanh bằng gỗ - trái
tim của đàn piano dây. Kết quả là âm nhạc chơi trên piano kỹ thuật số nghe có vẻ
nông cạn và nhạt nhẽo so với khi chơi trên đại dương cầm.
Piano kỹ thuật số không có được cái cảm giác của đàn piano
dây. Độ nhậy và độ nặng của phím đàn khác xa các tính chất chỉ có được nhờ hệ
thống cơ học phức tạp gọi là bộ truyền động (action) của đàn piano dây. Piano kỹ
thuật số chỉ “nhái” lại cảm giác của phím đàn piano dây, chứ không thể tạo ra độ
nhậy của phím tuơng ứng với lối chơi của bạn. Kết quả là khả năng biểu cảm của
bạn bị hạn chế bởi nhạc cụ. Khi nói đến kỹ thuật trình diễn thì piano kỹ thuật
số trở nên phản tác dụng. Các kỹ thuật chạy ngón không thể tập trên piano kỹ
thuật số rồi đem áp dụng trên piano dây vì cảm giác khác nhau rất lớn nói ở
trên.
Piano kỹ thuật số quả có rẻ hơn piano dây nhiều, nhưng một
đàn piano dây tốt có thể dùng được 100 năm, trong khi đàn piano kỹ thuật số có
thể sẽ trở nên lạc hậu chỉ sau 5 năm giống như một cái computer vậy.
Piano kết hợp kỹ thuật số
Một số nhà làm đàn gần đây cho ra đời thế hệ đàn kết hợp kỹ
thuật số như Yamaha Disklavier hay Baldwin Concert Master có tính năng của cả
piano dây lẫn piano kỹ thuật số. Chúng thực chất là các piano thật nhưng lại được
“cấy” thêm các tính năng MIDI. Chúng có thể ghi lại trình diễn của bạn với độ
chính xác rất cao và có thể tự chơi các bản nhạc đã được ghi sẵn. Tuy nhiên giá
thành của chúng rất cao.
Yamaha GranTouch
Để khắc phục nhược điểm của phím piano kỹ thuật số, hãng
Yamaha đã cho ra đời thế hệ đàn GranTouch vào năm 1998. Đàn GranTouch (xem ảnh)
có hệ thống truyền động (action) bao gồm phím và bộ búa giống hệt như của đàn
piano thật. Do đó nhạc cảm của nghệ sỹ có thể được truyền qua phím đàn và bộ
búa hệt như khi chơi trên piano thật. Tuy nhiên hệ thống búa đó không nện vào
dây mà kích động các samples âm thanh để phát ra âm nhạc. Như vậy đàn Yamaha
GranTouch đã khắc phục được nhược điểm về độ nhậy của phím đàn piano kỹ thuật số.
Về âm thanh, Yamaha GranTouch sử dụng các samples thu từ đàn Yamaha Concert
Grand CFIIIS là loại đại dương cầm biểu diễn đầu bảng của Yamaha. GranTouch
cũng có hệ thống im lặng (silent) tức là bạn có thể đeo tai nghe và chơi mà
không làm ồn người xung quanh, trừ tiếng lịch bịch của phím đàn đập xuống mỗi
khi bạn gõ. Giá của Yamaha GrandTouch DGP-1 là khoảng 5,000USD, tức là khoảng gấp
đôi giá một piano kỹ thuật số Yamaha Clavinova loại tốt, nhưng chỉ bằng một nửa
giá một baby grand piano A1R cuối bảng của các đại dương cầm Yamaha thật.
Tôi đã từng mua một Yamaha Clavinova cách đây mười năm
(1994) với hy vọng là nó có thể thay thế được piano thật cho con tôi học piano.
Tuy nhiên chỉ vài năm sau tôi đã buộc phải “đẩy” đi để thay thế bằng một chiếc
Yamaha GranTouch. Cho dù âm thanh chưa được như của đại duơng cầm thật, phím
đàn và bộ truyền động đã phù hợp với việc luyện kỹ thuật để người chơi không bị
hẫng khi áp dụng vào đại dương cầm thật
Lời kết
Tóm lại, không có hy vọng là đàn piano kỹ thuật số có thể thay
thế được đàn piano thật. Nếu bạn chỉ cần một một nhạc cụ phím (keyboard) có thể
dễ mang vác, dễ nối với hệ thống âm thanh, hoặc có thể dùng để thu âm nhạc qua
một phần mềm máy tính, thì bạn có thể sắm một piano kỹ thuật số. Nếu không, trừ
phi bạn thừa tiền, bạn nên suy nghĩ hết sức cẩn thận trước khi bạn mua một
piano kỹ thuật số thay vì mua một piano thật. Còn nếu bạn nuôi hy vọng để con bạn
trở thành nghệ sỹ piano chuyên nghiệp hoặc có thể chơi piano giỏi “như chuyên
nghiệp” thì bạn có thể quên hẳn piano kỹ thuật số đi. Hãy mua cho cháu một
grand piano thứ thiệt, một Yamaha GranTouch, hoặc một upright piano loại tốt
